De geleerden zijn het er al een tijdje over eens: intrinsieke motivatie van medewerkers wordt vooral veroorzaakt door grote mate van autonomie en enthousiasmerend leiderschap. Personeel wordt daar gelukkiger van en krijgt ruimte om initiatieven te nemen die leiden tot groei in kwaliteit en kwantiteit. Maar geldt dat ook voor onderwijs?
Wat heeft het onderwijsbeleid tot nu toe gebracht?
Kijk je naar het grotere plaatje, dan kan je zeggen dat de bemoeienis van bovenaf weinig goeds heeft gebracht. Onderwijsbeleid uit Den Haag is de afgelopen tientallen jaren voornamelijk mislukt. Enkele voorbeelden waar de politiek partijen en het ambtelijk apparaat het over eens waren, maar waar geen overleg was gevoerd met de mensen op de lesvloer:
veertien vakken voor alle leerlingen in de onderbouw;
tweede fase in de bovenbouw;
de 1040 uren norm;
maatschappelijke stage.
Op een lager niveau vind je de exorbitante gedragingen van bestuurders met grootheidswaarzin aan de top van moloch onderwijsorganisaties. Deze leiden tot besluiten die weinig weerklank vinden in de praktijk van de leerkracht. Onzinnige lijstjes ter controle, kwaliteitscriteria die weinig met onderwijs te maken hebben, over de balk gesmeten geld voor onbruikbare gebouwen, inzet van stafmedewerkers die energie en kostbare onderwijstijd misbruiken. Stel bij al die activiteiten en plannen met lijstjes één vraag: wordt het onderwijs hier beter van?
Een andere aanpak
Als de lessen van docenten niet beter worden van al die top-down besluiten, kunnen we het ook eens van onderaf proberen. Want vóór de klas wordt de waarde gecreëerd door mensen die daarvoor zeer goed zijn opgeleid.
Die docenten moeten dus ook in staat zijn om de organisatie van het onderwijs te kunnen analyseren, beoordelen en vast te stellen wat goed werkt en wat niet goed werkt. Om op die wijze tot een goede planning te komen hoe de onderwijskwaliteit kan worden verhoogd.
In de thuiszorg zijn goede voorbeelden van hoe zelforganiserende teams de kwaliteit van zorg hebben verbeterd. Voorbeeld: Buurtzorg is al vijf keer werkgever van het jaar.
Dit vraagt om een ander bestuursmodel. In plaats van een bureaucratisch gestuurde organisatie moet gewerkt worden als een professioneel gestuurde organisatie. Met zowel de Autonomie als de Accountability laag in de organisatie. Dus: Vrijheid om middelen in te zetten waar het nodig is om goed onderwijs te creëren;
Verantwoordelijkheid van de medewerkers om goed te presteren.
Dus ja, zelforganiserende teams in het onderwijs kunnen wel degelijk goed werken. O ja, én met een goede directeur die coachend en stimulerend de randvoorwaarden schept voor een didactisch klimaat. Daar word ik enthousiast van.